O tym, że dziecko nie mówi, milczy, nie odpowiada na pytania, a nawet nie rozmawia z rówieśnikami dowiadujemy się najczęściej od nauczycieli z przedszkola lub szkoły. Jeżeli dziecko konsekwentnie nie rozmawia z wybranymi osobami lub milczy w pewnych sytuacjach społecznych, choć wiemy, że (np. w domu) mówi poprawnie i swobodnie, możemy podejrzewać mutyzm wybiórczy. Mutyzm (łac. mutus – niemy) jest zaburzenie komunikacji na tle lękowym i ujawnia się najczęściej między 3 a 8 rokiem życia.
Klasyfikacja ICD–10 koduje mutyzm wybiórczy (selektywny) jako F94.0. „Charakteryzuje się wyraźną, emocjonalnie zdeterminowaną wybiórczością werbalnego komunikowania się, polegającą na tym, że dziecko w pewnych sytuacjach rozmawia swobodnie, ale w innych (określonych) przestaje mówić. „
Jeżeli zauważamy, iż sytuacja, w której dziecko nie mówiło nie jest incydentem, czy też celowym zachowaniem i ten typ reakcji utrzymuje się co najmniej 4 tygodnie – możemy podejrzewać mutyzm. Co ważne, zachowania dziecka nie możemy wyjaśnić brakiem znajomości języka mówionego jak i u dziecka nie występują żadne zaburzenia ze spektrum autyzmu, specyficzne zaburzenia rozwoju mowy i języka, a także schizofrenia.
Mutyzm selektywny jest także zaburzeniem o podłożu lękowym i nierzadko towarzyszy mu fobia społeczna. Osoby te, nie tylko nie mówią, ale również unikają kontaktów społecznych wymagających aktywności werbalnej np.: spotkań z rówieśnikami często też mają problemy adaptacyjne.
Milczenie traumatyczne
Szczególnym przypadkiem zaburzeń komunikacji na tle emocjonalnym jest milczenie spowodowane traumą na skutek przeżyć o charakterze: lękowym, psychotycznym lub traumatycznym. Znamienny dla milczenia traumatycznego jest brak mowy (milczenie) we wszystkich okolicznościach oraz fakt, iż dziecko milknie nagle czy nawet bezpośrednio po zdarzeniu.
Skuteczna terapia mutyzmu, podobnie jak innych zaburzeń komunikacji językowej, musi zawsze uwzględniać indywidualny charakter problemu i w szczególny sposób jest ściśle związana z otoczeniem społecznym dziecka.
